De problematiek van de voedselketen wereldwijd

De wereldbevolking en de stijgende vraag naar voedsel

Voedsel is een thema dat iedereen aangaat, iedere dag. Feit is dat onze voedselketen in de afgelopen decennia internationaal is vormgegeven. De problematiek in de voedselketen wordt steeds groter en treft daarmee verschillende sectoren, landen en bevolkingsgroepen, hetgeen wordt versterkt door de relatie tussen voedsel, energie en water. Door de stijgende wereldbevolking (9,4 miljard in 2050) zal de vraag naar voedsel, energie en water blijven stijgen. Door toenemend consumentisme in westerse landen, de steeds grotere variatie in voedsel en veranderende diëten zal de vraag naar voedsel zelfs verdubbelen.

Waterschaarste, nieuwe energiebronnen en een uitgeputte aardbodem
Hoewel de vraag naar voedsel toeneemt, zal er door klimaatverandering en de stijgende temperaturen meer droogte zijn wereldwijd (en overstromingen op andere plaatsen) waardoor de productie van grondstoffen en voedsel juist afneemt. Het recent uitgebrachte Global Water Scarcity rapport (UT) toont aan dat de verdroging door landbouw wereldwijd extreem is en dat de gemiddelde wereldburger door de consumptie van voedsel, drank en kleding 2,5 keer meer grond en oppervlaktewater gebruikt dan duurzaam beschikbaar is. Het gevolg is dat het waterniveau in rivieren en meren wereldwijd daalt. Nu worden oliehoudende gewassen als katoen en granen in warme gebieden geteeld waar veel irrigatie nodig is en worden gewassen voor de bio-energie in natte gebieden geteeld die juist minder water nodig hebben. Samengevat is onze voedselketen niet ingericht op duurzaam waterbeheer, terwijl water steeds schaarser wordt. Aan de andere kant wordt voor de productie van biobrandstoffen kostbare landbouwgrond gebruikt voor het opwekken van nieuwe (‘duurzame’) energie. Door droogte, intensieve landbouw, het ontstaan van monoculturen en ontbossing blijkt dat de toplaag van onze vruchtbare aardbodem met 1% per jaar afneemt.

Voedselonzekerheid en stijgende prijzen

Door bovengenoemde ontwikkelingen hebben voedselproducenten steeds meer moeite om aan betrouwbare voedselleverantie te voldoen en zullen de prijzen voor grondstoffen en voedsel stijgen. Aannemelijk is dat deze prijzen decennia lang te laag zijn geweest omdat er nooit is nagedacht over een duurzame strategie voor de voedselketen en duurzame investeringen in de bevolking van arme landen, grondverbetering en betere irrigatie technieken.

Honger en overdaad
Het feit dat landbouwgronden in landen als Afrika ook worden gebruikt voor de voedselproductie (van o.a. sojateelt) voor dieren elders, zullen de voedseltekorten voor armere lagen uit de wereldbevolking verder vergroten. De ongelijkheid door de ontwikkeling in de voedselketen wordt steeds groter doordat grootindustriëlen, om aan de westerse behoefte te voldoen, de kleine boeren verdringen – en daarmee hun basis om in het eigen onderhoud te voorzien. Op dit moment leiden reeds een miljard mensen in de wereld aan honger en/of ondervoeding en dat zal door de stijgende wereldbevolking en voedselprijzen alleen maar meer worden. Dit terwijl er tegelijkertijd meer dan anderhalf miljard mensen wereldwijd leiden aan obesitas. De strijd om de aandacht en beurs van de consument heeft ertoe geleid dat het aantal producten in het schap explosief is toegenomen. Er is een groeiende stroom bewerkte en samengestelde producten op de markt gekomen die elk mogelijk consumptie moment of doel proberen uit te nutten. Van gemaksproducten tot ‘gezonde’ voeding (door allerlei toevoegingen). Blijkbaar heeft een groot deel van de wereldbevolking de verleiding niet kunnen weerstaan, zonder de gevolgen goed in te kunnen schatten.

Kern van de problematiek; overconsumentisme, industrialisatie & exploitatie

Het hierboven beschreven schrille contrast legt de kern van de problematiek van onze huidige voedselketen bloot; overconsumentisme, industrialisatie en exploitatie van gebieden, grondstoffen, water, grond en volkeren. Zonder dat wij ons dat vaak ten volle bewust zijn, juist omdat de elkaar onderling versterkende relaties (van voedsel, water en energie) niet voor iedereen zichtbaar zijn.