Een van de kiemen waaraan dit verhaal ontspruit was de viering van het vijftigjarig bestaan van het Centrum voor Zelfbezinning, ooit opgericht door Cees Schuurman, een psychiater die tot het inzicht kwam dat sommige van zijn patiënten eigenlijk meer gebaat waren bij een goed gesprek met elkaar dan met hem. Hij begon gespreksgroepen te organiseren in zijn wachtkamer, wat uiteindelijk leidde tot de oprichting van het CvZ, waarvan Lukas van Steveninck en Ton Maas tegenwoordig bestuursleden zijn. Om de ideeën van Schuurman een nieuwe impuls te geven, werd bij het jubileum de Amerikaanse publicist Charles Eisenstein uitgenodigd voor een bezoek aan Nederland. Net als Schuurman is hij ervan overtuigd dat de grote problemen van onze tijd niet alleen collectieve maar ook individuele inspanningen vereisen. Zijn adagium: ‘Stel jezelf de vraag in wat voor wereld je wilt leven en handel daar vervolgens naar.’ Diezelfde vraag was vervolgens het thema van een klein symposium in Leusden waar Eisenstein onder leiding van Harry Starren in gesprek ging met filosoof Karim Benammar, activiste Anne Kervers en rapper Ali B.

Een andere kiem ligt verder in het verleden: het moment waarop Marcel Heskes zijn betrokkenheid bij De Nationale Denktank beëindigde met de gedachte: dit kan en moet beter! Dat inzicht resulteerde vervolgens in Creative City Lab, waarbij het Innovatielab (een stage voor masterstudenten en postdocs) niet werd afgerond met het aanbieden van een fraai rapport, maar bij voorkeur met de vorming van nieuwe start-ups. Ondernemerschap dus.

Nóg iets verder terug in de tijd vond de eerste ontmoeting plaats tussen Ton en Harry, die destijds directeur was van de Baak. Zij raakten aan de praat over het gedachtegoed van Gregory Bateson en met name diens ideeën over leren, waarover Ton samen met Frits Smeets een boekje had geschreven met de titel Ideale fouten & foute idealen. Rond het thema regel(zucht) versus ruimte ontwikkelden Harry, Ton, Frits en Lukas voor de Baak het studieprogramma Management maakt meer kapot dan je lief is. Vijfentwintig jaar later zijn Harry en Ton (en ook Lukas) over die ideeën nog altijd niet uitgepraat en -gedacht.

Nadine Troost was langs een andere route aangeraakt door het werk van Eisenstein en zocht in 2019 contact met Lukas en Ton met de vraag of Charles tijdens zijn bezoek aan ons land ook tijd zou hebben voor een bezoek aan Squarewise, destijds het bedrijf van Marcel maar inmiddels een Steward Owned Sociale Onderneming gericht op het aanjagen en versnellen van duurzame transities vanuit mensen.

Tijdens de voorbereiding van dat bezoek ontstond al snel het idee om na het bezoek van Charles te onderzoeken of er nog andere aanknopingspunten waren voor CvZ en Squarewise om samen te werken. Daarbij kwam al snel Creative City Lab ter tafel, dat na enkele succesvolle innovatielabs door allerlei omstandigheden een wat sluimerend bestaan was gaan leiden. Tijdens een serie gesprekken door Nadine, Marcel, Lukas, Harry en Ton waarbij de nodige vonken van inspiratie oversloegen, vormden zich geleidelijk aan de contouren van een vernieuwd CCL. Geen formele kaders meer, zoals een (betaalde) stageplek en onderscheid tussen studenten en docenten, maar leerwegen volgens verschillende ‘bereidingen’. Het nieuwe CCL is een vrijplaats voor onderzoek vanuit niet-weten met een zo divers mogelijke groep deelnemers. Samen leren in plaats van les geven of krijgen. Een plek die ruimte biedt om te oefenen, want alleen oefening baart kunst. En dat geldt ook voor de kunst van het twijfelen.

Nadine Troost, Marcel Heskes, Lukas van Steveninck, Harry Starren & Ton Maas